Powszechną praktyką jest powierzanie przez gminy zadania zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków przedsiębiorstwom wodno-kanalizacyjnym. W zdecydowanej większości przypadków przedsiębiorstwa te są tworzone przez same gminy, które zachowują duży wpływ na ich działalność. W praktyce często dochodzi do sytuacji, gdy organy gminy występują do przedsiębiorstw wodno-kanalizacyjnych o udostępnienie informacji na temat ich klientów. W uzasadnieniu takich wniosków wskazywana jest zazwyczaj konieczność wykonania obowiązków związanych ze sporządzeniem sprawozdania dotyczącego gospodarowania nieczystościami ciekłymi; kontrolą umów na korzystanie z usług opróżniania zbiorników bezodpływowych, osadników w instalacjach przydomowych oczyszczalni ścieków i transportu nieczystości ciekłych, czy też z kontrolą prawidłowości deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Pojawia się pytanie czy przedsiębiorstwa wodno-kanalizacyjne mogą udostępniać te dane, a jeśli tak to w jakim zakresie.
W pierwszej kolejności należy wskazać, że przedsiębiorstwo wodno-kanalizacyjne, nawet jeśli zostało utworzone przez gminę, w każdym przypadku pozostaje odrębnym administratorem przetwarzanych przez siebie danych osobowych. Co za tym idzie może udostępniać te dane organom gminy tylko wtedy, gdy takie istnieje ku temu odpowiednia podstawa prawna.
Jeżeli przedsiębiorstwo wodno-kanalizacyjne prowadzi działalność w zakresie opróżniania zbiorników bezodpływowych lub osadników w instalacjach przydomowych oczyszczalni ścieków i transportu nieczystości ciekłych to podstawę do przekazania organom gminy danych o klientach przedsiębiorstwa może stanowić art. 9o ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 399 z późn. zm., dalej jako: u.u.c.p.g.). Przepis ten zobowiązuje podmiot prowadzący działalność w zakresie opróżniania zbiorników bezodpływowych lub osadników w instalacjach przydomowych oczyszczalni ścieków i transportu nieczystości ciekłych do sporządzania i przekazywania organowi wykonawczemu gminy sprawozdań dotyczących tej działalności. Zakres danych osobowych klientów przedsiębiorstwa wodno-kanalizacyjnego przekazywanych w sprawozdaniu jest jednak bardzo ograniczony, ponieważ oprócz danych dotyczących podmiotu sporządzającego sprawozdanie i danych zbiorczych o ilości odebranych nieczystości ciekłych, zawiera ono jedynie wykaz adresów nieruchomości, z których zostały odebrane nieczystości oraz wykaz właścicieli nieruchomości, z którymi w okresie objętym sprawozdaniem zostały zawarte umowy na opróżnianie zbiorników bezodpływowych lub osadników w instalacjach przydomowych oczyszczalni ścieków i transport nieczystości ciekłych oraz właścicieli nieruchomości, z którymi umowy te uległy rozwiązaniu lub wygasły. W wykazach zamieszcza się imię i nazwisko albo nazwę oraz adres właściciela nieruchomości, a także adres nieruchomości. Na podstawie art. 9p u.u.c.p.g. organ wykonawczy gminy, w celu weryfikacji danych zawartych w sprawozdaniu może zobowiązać podmiot, który złożył sprawozdanie do okazania dokumentacji, na podstawie której są sporządzane dokumenty na potrzeby ewidencji odpadów oraz dokumentów potwierdzających przetworzenie odpadów. W tym zakresie przekazanie danych osobowych klientów jest obowiązkiem, a przedstawienie nierzetelnego sprawozdania może skutkować nałożeniem kary pieniężnej.
Organ wykonawczy gminy może wystąpić o udostępnienie mu danych klientów przedsiębiorstwa wodno-kanalizacyjnego także w związku z weryfikacją prawidłowości deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Podstawę do udostępnienia danych osobowych klientów stanowi w tym przypadku art. 6o ust. 1a u.u.c.p.g., który wprost wskazuje, że w celu weryfikacji złożonych deklaracji wójt, burmistrz lub prezydent miasta może wykorzystać informacje i dane znajdujące się w jego posiadaniu oraz w posiadaniu gminnych jednostek organizacyjnych, w tym przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych. Należy jednak zastrzec, że w tym przypadku udostępnienie danych osobowych będzie mogło mieć miejsce tylko w zakresie niezbędnym do weryfikacji prawidłowości deklaracji. W szczególności oznacza to, że informacje o ilości zużytej wody mogą być udostępniane tylko wtedy, gdy zgodnie z przepisami obowiązującymi na terenie gminy opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi jest ustalana w oparciu o ilość tej wody. Zdaniem PUODO art. 6o ust. 1a u.u.c.p.g., ze względu na jego niedookreśloność i nieprecyzyjność, nie stwarza właściwej podstawy prawnej dla pozyskiwania danych – od innych podmiotów niż właściciele nieruchomości – w celu weryfikacji deklaracji śmieciowych, o ile nie zostanie wszczęte postępowanie sprawdzające dotyczące informacji (danych) objętych deklaracją. PUODO zwraca również uwagę, że administrator przed podjęciem decyzji o pozyskaniu przez gminę lub udostępnieniu gminie określonych danych osobowych powinien przeprowadzić ocenę, czy przekazanie danych będzie zgodne z zasadami RODO, w tym przede wszystkim z zasadą legalizmu, a także, że udostępnianie danych osobowych w sektorze publicznym powinno odbywać się na ściśle określonych zasadach i w określonym trybie i nie powinno prowadzić do przekazywania całych zbiorów danych osobowych (PUODO, DOL.401.514.2024). Należy zatem stwierdzić, że art. 6o ust. 1a u.u.c.p.g. może być podstawą udostępnienia przez przedsiębiorstwo wodno-kanalizacyjne danych osobowych klienta, ale tylko w związku z indywidualnym postępowaniem dotyczącym weryfikacji złożonej przez tę osobę deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi.
Duże wątpliwości budzi możliwość wnioskowania przez organy wykonawcze gmin o udostępnienie danych osobowych klientów przedsiębiorstwa w związku z prowadzoną przez nie na podstawie art. 6 ust. 5a u.u.c.p.g. kontrolą umów dokumentujących korzystanie z usług w zakresie odbioru odpadów komunalnych i nieczystości ciekłych oraz dowodów uiszczania opłat za te usługi. Przepisy regulujące zasady przeprowadzania tej kontroli nie wskazują wprost na uprawnienie organu wykonawczego gminy do żądania w związku tym postępowaniem jakichkolwiek informacji od przedsiębiorstwa wodno-kanalizacyjnego. Należy jednak zauważyć, że skutkiem kontroli i nieusunięcia stwierdzonych w jej toku uchybień może być wydanie przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta decyzji ustalającej obowiązek uiszczania oraz wysokość i terminy uiszczania opłat za odbieranie odpadów komunalnych lub za opróżnianie zbiorników bezodpływowych i osadników w instalacjach przydomowych oczyszczalni ścieków. Zgodnie z art. 6 ust. 12 u.u.c.p.g. do opłat tych stosuje się przepisy działu III ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa. To z kolei powoduje, że w postępowaniu dotyczącym ustalenia tych opłat może mieć zastosowanie art. 82 § 1 pkt 1 Ordynacji podatkowej, zgodnie z którym na sporządzone na piśmie żądanie organu podatkowego osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą są obowiązane do sporządzania i przekazywania informacji – o zdarzeniach wynikających ze stosunków cywilnoprawnych albo z prawa pracy, które mogą mieć wpływ na powstanie obowiązku podatkowego lub wysokość zobowiązania podatkowego osób lub jednostek, z którymi zawarto umowę. Przepis ten daje możliwość zwracania się przez organy wykonawcze gmin do przedsiębiorstw wodno-kanalizacyjnych z żądaniem udostępnienia informacji o kliencie, w tym np. wskazania ilości dostarczonej mu wody. Informacja ta dotyczy bowiem zdarzenia, które wynika z zawartej umowy o zaopatrzenie w wodę lub odprowadzenie ścieków i jednocześnie ma wpływ na wysokość przedmiotowej opłaty. Podkreślenia wymaga jednak, że i w tym przypadku żądanie takie musi być związane z indywidualnym postępowaniem, prowadzonym względem klienta przedsiębiorstwa wodno-kanalizacyjnego.
Grzegorz Lubeńczuk
Kancelaria Wyrzykowscy
Niniejszy artykuł ma charakter wyłącznie informacyjny i nie stanowi porady prawnej, podatkowej ani jakiejkolwiek innej formy doradztwa. Wszelkie przedstawione w nim treści wyrażają osobiste poglądy autora oraz jego wiedzę na temat omawianych zagadnień. Autor ani wydawca nie ponoszą odpowiedzialności za ewentualne skutki wynikające z zastosowania się do informacji zawartych w artykule bez konsultacji z odpowiednim specjalistą.
Zadaj pytanie do artykułu