Przydomowe oczyszczalnie ścieków a podatek VAT – jakie są wyroki NSA?

Data publikacji: 08-01-2025

Analizie poddano trzy wyroki NSA z 2023 roku oraz jeden wyrok z początku 2024 roku. Wszystkie wyroki powołują się na wyrok TSUE z 30 marca 2023 r. w sprawie C-612/21, w którym wskazano, że „dostawy towarów i świadczenia usług podlegających opodatkowaniu VAT nie stanowi dostarczenie i zainstalowanie przez gminę, za pośrednictwem przedsiębiorstwa, systemów OZE na rzecz jej mieszkańców będących właścicielami nieruchomości, którzy wyrazili wolę wyposażenia tych nieruchomości w takie systemy, jeżeli taka działalność nie ma na celu osiągania stałego dochodu i skutkuje jedynie zapłatą przez tych mieszkańców kwot pokrywających najwyżej jedną czwartą poniesionych kosztów, a pozostała część jest finansowana ze środków publicznych”.

Na czym, co do zasady, polegają inwestycje budowy POŚ?

Gminy zawierają z zainteresowanymi mieszkańcami umowy cywilnoprawne dotyczące realizacji i finansowania POŚ, na mocy, których samorząd zobowiązuje się do:

  1. wyłonienia wykonawcy POŚ, ustalenia harmonogramu realizacji prac budowalnych, nadzoru inwestorskiego, odbiorów końcowych, rozliczenia finansowego projektu;
  2. udostępnienia Właścicielowi do korzystania zamontowaną POŚ do końca okresu obowiązywania umowy;
  3. przeprowadzenia przeglądów serwisowych urządzeń wchodzących w skład POŚ w ramach serwisu gwarancyjnego.

W zamian za wyżej wymienioną usługę świadczoną przez gminę, mieszkańcy zobowiązani byli wpłacić na rzecz samorządu uzgodnioną kwotę wynagrodzenia (zazwyczaj stanowiącą zaledwie część poniesionych przez gminę kosztów). Samorząd nie posiada własnego zaplecza niezbędnego do świadczenia takiej usługi, dlatego też nabywa ją od wykonawców zewnętrznych.

Rozstrzygnięcia NSA

  1. Wyrok z dnia 24 października 2023 r., sygn. I FSK 1209/18

W tym wyroku wskazano, że gmina realizująca inwestycję polegającą na budowie POŚ nie prowadzi działalności gospodarczej w rozumieniu ustawy o VAT, a otrzymane dofinansowanie ze środków europejskich nie powinno wchodzić w skład podstawy opodatkowania. Sąd w pełni zgodził się z przywołanym wyżej wyrokiem TSUE z 30 marca 2023 r. i zawartej w nim argumentacji.

  1. Wyrok z dnia 27 października 2023 r., sygn. I FSK 2369/19

W tym orzeczeniu NSA ponownie potwierdził, że dotacje na gospodarkę wodno-ściekową polegającą na budowie POŚ nie podlegają opodatkowaniu, gdy nie są związane bezpośrednio z wynagrodzeniem za czynności podejmowane przez samorząd jako podatnika VAT.

  1. Wyrok z dnia 7 listopada 2023 r., sygn. I FSK 1797/19

NSA podkreślił, że budowa POŚ to nie są usługi realizowane przez podatnika VAT. Sąd nie dostrzegł w działaniu gminy, iż ma ono charakter stały oraz zarobkowy.

  1. Wyrok z dnia 20 lutego 2024 r., sygn. I FSK 397/20

W tym orzeczeniu NSA ponownie potwierdził, że skoro gmina nie prowadzi działalności gospodarczej z tytułu usług budowy POŚ to otrzymane w tym celu dofinansowanie ze środków europejskich nie powinno wchodzić w skład podstawy opodatkowania.

Znaczenie orzecznictwa dla samorządów

Powyższe orzeczenia mają istotne znaczenie dla samorządów realizujących inwestycje wspierane dotacjami unijnymi lub krajowymi. W praktyce oznacza to, że samorządy nie powinny uwzględniać wartości dotacji w podstawie opodatkowania VAT – gdy daną czynność realizują jako organ władzy publicznej a nie jako podatnik VAT. Jest to niezwykle istotna kwestia, gdyż bezpośrednio wpływa ona na obciążenia podatkowe związane z realizacją takich projektów. Jeżeli otrzymana dotacja będzie stanowiła wynagrodzenie za świadczoną przez podatnika VAT usługę czy dostawę to jej część zostanie pomniejszona o należny podatek VAT – co oznacza, że część z tej kwoty samorząd rozliczy z organem podatkowych (obowiązek wykazania w deklaracji podatkowej dla podatku VAT we właściwej stawce), zatem mniejsza wartość dotacji pozostanie do wykorzystania na pokrycie kosztów realizacji danego zadania. Każdorazowo zatem należy poddać analizie kwestię czy daną czynność samorząd realizuje jako organ władzy czy jako podatnik VAT oraz czy dotacja będzie stanowiła wynagrodzenie podlegające opodatkowaniu temu podatkowi czy też nie będzie.

Pytania praktyczne, które należy zadać analizując czy samorząd działa jako podatnik VAT czy jako organ władzy realizując zadania podobne do projektów OZE, POŚ, azbest:

  1. Czy świadczenie usług ma charakter trwały, nastawiony na uzyskiwanie dochodu w sposób charakteryzujący działalność podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą?
  2. Czy świadczenie ma charakter odpłatny, tj. czy istnieje bezpośredni związek pomiędzy świadczeniem usługi a świadczeniem wzajemnym?
  3. Czy dotacja przekazywana jest w celu sfinansowania dostawy konkretnych towarów lub świadczenia konkretnych usług?

 

Martyna Archacka
Kancelaria Wyrzykowscy

Niniejszy artykuł ma charakter wyłącznie informacyjny i nie stanowi porady prawnej, podatkowej ani jakiejkolwiek innej formy doradztwa. Wszelkie przedstawione w nim treści wyrażają osobiste poglądy autora oraz jego wiedzę na temat omawianych zagadnień. Autor ani wydawca nie ponoszą odpowiedzialności za ewentualne skutki wynikające z zastosowania się do informacji zawartych w artykule bez konsultacji z odpowiednim specjalistą.

Zobacz także