Gminy realizują przedsięwzięcia w zakresie odzysku lub unieszkodliwienia folii i innych odpadów od rolników prowadzących działalność rolniczą. Na ten cel pozyskują dotacje z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) do 100% poniesionych kosztów kwalifikowalnych. Przedsięwzięcie polega na odbiorze i utylizacji lub odzysku odpadów takich jak folie rolnicze, siatki do owijania balotów, sznurki, opakowania po nawozach i opakowania big bag. Gminy zawierają umowę z wykonawcami na świadczenie usług, którzy wystawiają na gminy faktury. Do obowiązków gminy należy rozliczenie wydatków z NFOŚiGW.
Czy w tym przypadku mamy do czynienia ze świadczeniem usług na rzecz rolników – czy należy ich uznać za odbiorców tych usług?
Czy przyznana dotacja jest opodatkowana?
Czy gminy mają prawo do odliczenia?
Interpretacje podatkowe jednoznacznie wskazują, że gminy są podatnikami VAT realizując takie przedsięwzięcie. W ocenie organu podatkowego gminy wstępują w rolę podmiotu świadczącego usługi na rzecz rolników w zakresie odbioru odpadów podlegające opodatkowaniu.
Nawet w przypadku braku jakichkolwiek wpłat od rolników, organ podatkowy zauważa odpłatne świadczenie usług. Wynika to z przyznanego dofinansowania, które Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej utożsamia z zapłatą za usługi na rzecz rolników. Innymi słowy, gminy otrzymują z NFOŚiGW wynagrodzenie za świadczenie usług na rzecz rolników, dzięki któremu rolnicy nie muszą ponosić już kosztu odbioru odpadów.
Jako przykład można przytoczyć jedną z interpretacji: „Gmina powinna odprowadzić podatek VAT należny od otrzymanych środków z FOŚiGW. (…) Gmina będzie miała prawną możliwość odliczenia podatku VAT.” – interpretacja Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 12.06.2020 r., 0113-KDIPT1-3.4012.226.2020.2.MJ. Podobnie wskazano w interpretacji Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 16.04.2021 r., 0111-KDIB3-3.4012.17.2021.2.MPU.
Z kolei w interpretacji z dnia 16.02.2021 r., 0114-KDIP4-1.4012.691.2020.2.PS Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej odniósł się do sytuacji, w której oprócz dotacji jest również wkład własny rolników. Analogicznie, jak w przypadku programów związanych z odnawialnymi źródłami energii montowanymi na nieruchomościach mieszkańców, również w tym przypadku organ podatkowy stwierdził, że wkład własny i dotacja stanowią zapłatę za usługi na rzecz rolników: „dotacja otrzymana przez Gminę z NFOŚiGW na usługi związane z usuwaniem folii rolniczych i innych odpadów pochodzących z działalności rolniczej przez Gminę, będąca pokryciem ceny usług świadczonych na rzecz mieszkańców Gminy, stanowi podstawę opodatkowania, o której mowa w art. 29a ust. 1 w zw. z art. 29a ust. 6 pkt 1 ustawy, a tym samym podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy.”
Powyższe interpretacje wskazują również, że gminom przysługuje prawo do odliczenia podatku VAT na podstawie faktur od wykonawców za wykonane usługi w ramach przedsięwzięcia. Wynika to z faktu, że są one związane ze sprzedażą opodatkowaną realizowaną przez gminy na rzecz rolników.
Na dzień dzisiejszy nie mamy zbyt wielu orzeczeń sądów administracyjnych w sprawie folii rolniczych. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy z dnia 12.01.2021 r., I SA/Bd 692/20 zgodził się ze stanowiskiem organu podatkowego, że otrzymana dotacja powinna zwiększać podstawę opodatkowania oraz, że gmina będzie miała prawo do odliczenia podatku VAT. Wyrok jest nieprawomocny.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu (sygn. akt I SA/Po 87/21) postanowił zawiesić postępowanie do czasu udzielenia odpowiedzi przez skład 7 sędziów NSA w sprawie o sygn. akt I FSK 1454/18 na pytanie: „Czy otrzymane przez Gminę dofinansowanie ze środków europejskich (Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego) na realizację projektów dotyczących odnawialnych źródeł energii (kolektorów słonecznych) wchodzi w skład podstawy opodatkowania, o której mowa w art. 29a ust. 1 u.p.t.u., z tytułu świadczonej przez Gminę usługi montażu kolektorów słonecznych na rzecz mieszkańców?” Zdaniem WSA w Poznaniu zachodzi zbieżność pomiędzy sytuacją z foliami rolniczymi, a odnawialnymi źródłami energii.
Mając na uwadze, że zwykle programy odbioru folii rolniczych są realizowane bez wkładów własnych rolników uważam, że analogii można również dopatrywać się szczególnie w programach usuwania azbestu. Te programy również dotyczą konkretnych odbiorców (tak jak poszczególnych rolników w przypadku folii) i również są finansowane wyłącznie z dotacji uzyskanej przez gminy. Przypomnieć można, że NSA skierował pytania do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (postanowienie z dnia 16 kwietnia 2021 r., sygn. I FSK 1490/20) o to, czy należy uznać za podatnika VAT gminę (organ władzy publicznej) w zakresie realizacji programu usuwania azbestu z nieruchomości znajdujących się na terenie tej gminy, stanowiących własność mieszkańców, którzy nie ponoszą z tego tytułu żadnych wydatków.
Spodziewać by się należało, że dopóki nie zapadnie odmienny wyrok TSUE (a takiej pewności nie mamy), na dzień dzisiejszy stanowisko organów podatkowych pozostanie takie jak w interpretacjach. Jeżeli TSUE uzna, że gminy nie są podatnikami, może to zapoczątkować kształtowanie się odmiennej interpretacji wśród organów podatkowych.
Paweł Czaplicki
Kancelaria Wyrzykowscy