Zgłoszenie inwestora do odbioru vs formalny odbiór, czyli kiedy prace budowlane uznać za zakończone?

Data publikacji: 28-10-2021

Ustalenie daty powstania obowiązku podatkowego dla wykonania usług budowlanych może stanowić dla JST problem. Dajmy na ten przykład wykonanie przyłączy do sieci wodociągowej czy kanalizacyjnej, o ile nie są to usługi stanowiące kompleks z usługą dostarczania wody lub odbiór ścieków. Dla usług budowlanych świadczonych na rzecz mieszkańców obowiązek podatkowy powstaje na zasadach ogólnych, a więc w dacie wykonania usługi, o ile wcześniej nie dokonano przedpłaty, wtedy w momencie jej wniesienia powstaje obowiązek podatkowy do wysokości wpłaty. Powstaje pytanie, co właściwie oznacza data wykonania usługi budowlanej? 


Zakończeniu prac budowlanych towarzyszą zazwyczaj dwie czynności, mianowicie zgłoszenie do odbioru zakończonych prac oraz podpisanie protokołu odbioru robót budowlanych. Które z nich określa tą właściwą datę wykonania usługi? Jest to ważna kwestia, ponieważ obydwa te zdarzenia dzieli często wiele dni. Zanim zostanie podpisany oficjalny protokół odbioru inwestor może sprawdzić jakość i kompletność wykonania prac budowlanych, zastrzec wykonanie niezbędnych poprawek i generalnie dokonać wszelkich działań, które doprowadzą do sytuacji, w której przedmiot wykonanych prac będzie gotowy do użytku, wart określonego w umowie wynagrodzenia i zaakceptowany przez inwestora. Protokół odbioru formalnie przypieczętowuje całokształt wykonanych prac przy obopólnej zgodzie. Jest to istotne również dla wysokości wynagrodzenia za wykonane prace, ponieważ ich zakwestionowanie ze względu na np. niską jakość lub zupełną niezgodność z wszelkimi standardami użytkowości może wpłynąć na obniżenie wynagrodzenia, stanowiącego podstawę opodatkowania VAT!


W opisanej wyżej materii nie ma zgody między organami podatkowymi a sądami administracyjnymi. Dany temat był już poruszany przez Ministra Finansów w roku 2016, który w interpretacji ogólnej wskazywał na datę rzeczywistego zakończenia prac i zawiadomienie o tym inwestora, a więc dzień zgłoszenia przez wykonawcę zakończenia robót do odbioru, jako tę powodującą powstanie obowiązku podatkowego VAT. Takie stanowisko podzielane było przez organy podatkowe w licznych interpretacjach, które wskazywały, że nie ma znaczenia dla powstania obowiązku podatkowego zaakceptowanie przez inwestora zgłoszonych prac budowlanych, a wyłącznie obiektywny fakt zakończenia umówionych prac, niezalenie od jakości i kompletności ich wykonania. 


Odmienne stanowisko zajął Trybunał Sprawiedliwości UE, który w przełomowym wyroku z 2 maja 2019 r. sygn. C-224/18 orzekł, że jeżeli z postanowień umowy zawartej między wykonawcą a inwestorem wynika formalny moment uznania robót budowlanych za wykonane oraz wskazana jest ostateczna wysokość wynagrodzenia to nie ma przeszkód w uznaniu a datę powstania obowiązku podatkowego VAT datę formalnego odbioru. Orzeczenie znalazło odzwierciedlenie w późniejszych wyrokach krajowych sądów administracyjnych, jednak nie w interpretacjach DKIS. 


W związku z panującym rozdźwiękiem interpretacyjnym i częstym występowaniem wyżej wymienionych zdarzeń w różnych okresach rozliczeniowych warto, aby podatnik zabezpieczył się w odpowiednie zapisy umowne na okoliczność wykonywania prac budowlanych czy budowlano-montażowych, tak aby mógł w ewentualnej konfrontacji z organami podatkowymi posiłkować się wspomnianym orzeczeniem TSUE. W umowach z wykonawcami należy jasno wskazać warunki i dokumenty, których skompletowanie zapewni uznanie prac budowlanych za zakończone, aby ustalenie daty wykonania usług nie stanowiło problemu i nie dawało organom podatkowym pola do dyskusji. 


Milena Załęska

Kancelaria Wyrzykowscy