W treści wyroku WSA w Gdańsku z dnia 27.03.2024 r., sygn. I SA/Gd 1102/23 (orzeczenie nieprawomocne) wskazano następujący stan faktyczny: Skarżący – osoba fizyczna:
- prowadząca działalność gospodarczą,
- posiadająca status podatnika VAT zwolnionego, na podstawie art. 113 ustawy o VAT,
- posiadające status rolnika ryczałtowego – zwolnionego z VAT na podstawie art. 2 pkt 19 ustawy o VAT,
- prowadząca gospodarstwo rolne
jest właścicielem działek rolnych, których nie wykorzystuje w prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej. Na przedmiotowych działkach położone są dwie linie gazociągowe wysokiego ciśnienia DN 100 i DN 150, które utrudniają zagospodarowanie powierzchni gruntu przez Skarżącego. Właścicielem ww. gazociągu jest przedsiębiorstwo – G. S.A.
G. S.A. korzysta w nieruchomości należących do Skarżącego, w zakresie usytuowania urządzeń przesyłowych bez zawartej umowy o ustanowienie prawa służebności przesyłu. W związku z chęcią uregulowania ww. stanu faktycznego Skarżący złożył do Sądu wniosek o ustanowienie służebności przesyłu za wynagrodzeniem. W konsekwencji, na podstawie orzeczenia Sądu, G. S.A. dokonał płatności jednorazowego wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu, na rachunek bankowy Skarżącego.
Przedmiotem sporu przed WSA jest zagadnienie, czy otrzymane przez Skarżącego ww. jednorazowe wynagrodzenie powinno zostać opodatkowane podatkiem VAT.
Zgodnie z treścią uzasadnienia wyroku, Sąd wskazuje, iż „Służebność przesyłu jest trzecim, obok służebności osobistej i gruntowej (art. 285 § 1 K.c.), rodzajem służebności unormowanym w K.c. Służebność przesyłu może być ustanowiona jedynie na rzecz przedsiębiorcy (właściciela urządzeń przesyłkowych lub podmiotu mającego zamiar je wybudować). W ramach przedmiotowej służebności przedsiębiorca zasadniczo mieć będzie możliwość wejścia na grunt obciążony służebnością oraz jego zajęcia w trakcie budowy w zakresie potrzebnym do realizacji inwestycji, w celu posadowienia tam urządzeń, a następnie także podejmowania działań w celu ich utrzymania w należytym stanie. Z kolei na właścicielu nieruchomości obciążonej spoczywa obowiązek znoszenia zarówno istnienia cudzych urządzeń na gruncie (wcześniej ich posadowienia), jak i działań w celu ich utrzymania”.
Należy więc wskazane powyżej zachowanie Skarżącego uznać, zgodnie z treścią art. 8 ust. 1 ustawy o VAT, za świadczenie będące usługą, a więc jednocześnie czynnością podlegającą opodatkowaniu podatkiem VAT (czynności podlegające opodatkowaniu podatkiem VAT można podzielić na czynności opodatkowane oraz zwolnione).
Nadmienia się jednak, iż samo ustalenie powyższego nie przesądza o powstaniu obowiązku podatkowego w podatku VAT. Powstaje on dopiero w momencie, gdy czynność ta będzie dokonana przez podatnika.
Kto to jest zatem podatnik? Stosownie do treści art. 15 ust. 1 ustawy o VAT „podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności”.
Pojęcie „działalności gospodarczej” precyzuje natomiast art. 15 ust. 2 ustawy o VAT – „obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych”.
Zgodnie ze stanowiskiem WSA, w stanie faktycznym wskazano, iż działki na których ustanowiono służebność przesyłu, nie były wykorzystywane:
Zdaniem WSA okoliczności sprawy nie wskazują, aby Skarżący działał w charakterze podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą. Dowodem powyższego jest fakt, iż działki miały wyłączny związek z zaspokajaniem potrzeb osobistych Skarżącego, co prowadzi do uznania, iż ustanowienie na nich służebności przesyłu nie mogło zostać uznane za jedną z form wykorzystywania majątku w celach zarobkowych – równorzędną z działalnością gospodarczą cechującą się profesjonalizmem w zakresie powyższego.
Reasumując, aby można było uznać czynność ustanowienia odpłatnej służebności przesyłu za czynność podlegającą opodatkowaniu podatkiem VAT, należy spełnić dwa warunki – świadczenie musi być:
-
uznane za odpłatne świadczenie usług, zgodnie z treścią art. 8 ust. 1 ustawy o VAT,
-
dokonane przez podatnika podatku VAT.
Zgodnie z treścią omawianego wyroku WSA, Sąd uznał, iż w opisanych powyżej okolicznościach Skarżący nie działał w charakterze podatnika, co skutkuje tym, iż czynność ustanowienia odpłatnej służebności nie będzie podlegać opodatkowaniu podatkiem VAT. Na powyższe stanowisko wpłynął fakt, iż czynność ta nie mogła zostać uznana za wykonywaną w ramach działalności gospodarczej Skarżącego, lecz jedynie jako czynność rozporządzania jego majątkiem osobistym.
Olga Grabowska
Kancelaria Wyrzykowscy